Хони пурфайз дар оғӯши кӯҳҳо

Насими форам накҳати гиёҳҳои кӯҳиро ба машом мерасонду навозиши рӯди шӯхи канори роҳ руҳу ҷонро нафаси тоза медод. Манзараҳои дилфиреби деҳаи Такоби Ҷамоати деҳоти Деҳмалики ноҳияи Варзоб назари дилхоҳ бинандаро ба худ моил сохта, ба қалбҳо шавқу шӯр меангехт. Кӯҳҳои гардунсо ҳар ҷо ранг иваз карда, ҳазорон гулу гиёҳу буттаву ниҳолу дарахтро дар оғӯши худ мепарвариданду дидаҳоро об  медоданд. Шояд Фаррухӣ дар замони худ ба асрори сангҳои чандҳазорсола зеҳн монда буд, ки чунин нигошта: «Парниёни ҳафтранг андар сар орад кӯҳсор».

Баъди тамошои табиати назаррабо назди зистгоҳе қарор гирифтем, ки аз ҳавои кошонааш меҳр мебориду самимияту меҳмоннавозӣ. Бонуи тозарухи солоре чахчӯбро ба ҳаракат дароварда, аз сидқ дӯғ мекашид ва рӯйи чолоб оҳистаоҳиста аз пораҳои маскаи нав ғанӣ мегашт. Аҷаб ҳавое дорад ҳавлии деҳа, ки бӯйи форами райҳону ҳулбӯву шибиту гашниз бо дуди таги оташдону ғизои навпухтаи оши бурида, бо накҳати ҷурғоти даруни чахдег даврзананда машоми ҷонро чу сунбул хушбӯ мекард. Таҳи чахдегро, ки бар ивази он зарфи бузурги оҳанӣ истифода мешуд, бо баргҳо густурдаанд. Шояд хосияте дорад он, гуфта, аз асрораш ҷӯё шудем.

Бибиҳои мо дар таги чахдег баргҳои зуф, шулха ва дигар намуди гиёҳҳо мегузоштанд. Вақте ба девлох (чарогоҳ, айлоқ) мерафтем, чахдегу чахчӯбро бо худ бурда, зери он ҳазориспанд мегустурдем. Барои он ки чахдег наҷунбад, файзу баракаташ сабзу зиёда шаваду маскааш зуд боло хезад. Нахуст барги сабзро густурда, чахдегро мегузорем ва даруни он оби сарди чашма мерезем. Аз чашмасорони он сӯйи кӯҳ об ҷорӣ мешавад ва ин сӯйи кӯҳ бошад, дарёст, - ба самти чап ишора карда, мегӯяд соҳибхона Гулнор Шоева, бонуи пешавар.

Чолоби даруни чахдег тақрибан аз 30 литр зиёд аст. Бо он чӣ мекунед? – мепурсем аз ӯ.

Набераҳо, аҳли хонавода, ба серӣ менӯшанд. Боқиро ба халта андохта, чакка ва аз чакка қурутҳои беравған тайёр мекунем. Аз маскаи ҳосилшуда рӯғани зард омода карда, истеъмол мефармоем. Агар равғани зард ва қурут фаровон бошад, ба фурӯш низ мебарорем. Вақте хурд будам, медидам, ки модарам, бибиҳоям чӣ гуна дӯғ мекашанд. Ҳамаи ҳунарро доштанд. Аз пашм бо дук ришта мересиданд, намадрезӣ мекарданд. Аз риштаҳои ресида ҷуробу ҷемпер ва дигар пӯшокҳо мебофтанд. Тамоми ҳунари онҳоро аз худ карда, ба духтаронам ҳам омӯзондаам.

Бибихол Боева, омӯзгори МТМУ № 16-уми деҳа, бонуи ширинзабону сухандон бо табъи шоириву меҳри саршор ба адабиёту маънавиёт ба суҳбат ҳамроҳ шуд. Бо бонувони фаъоли деҳа дар иртибот асту аз набзи ҳаёти ин рустои кӯҳистонӣ дар ҷараён.

Гарчанде техникаву технология ривоҷ ёфтааст, мардуми мо гоҳо аз абзорҳои қадимӣ, ба монанди чахдегу чахчӯб истифода мебаранд. Чолобе, ки бо чунин дастгоҳҳои миллии қадимӣ ҳосил мекунанд, хаёлам ширинтару болаззаттаранд, - мегӯяд омӯзгор.

Чахчӯб солҳои тулонӣ бо ман аст ва ҳар гоҳи ба девлох рафтан онро ҳамроҳ мегирам. Аксари бонувони деҳа бо ҳамсарони хеш ва чорвои хонагӣ се моҳи тобистонро дар чарогоҳ мегузаронанд. Дар он ҷо гов медӯшем, ширу чаккаву ҷурғоти фаровон дарёфт карда, чолобу маскаву чакка таҳия месозем. Чарогоҳ дар пушти мавзеи Сафеддара ҷойгир буда, макони хушбоду ҳавоест, ки аз чанд ҷойи он оби зулоли чашмаҳо ҷорӣ мешавад. Яке аз фарзандонам дар ҳамин чарогоҳ дида ба дунё рӯшан кардааст, - иброз намуд бону Бибихол. Бонувони деҳаи Такоб бо ҳунармандӣ номдоранд, - ба суҳбат ҳамроҳ шуд раиси занони Ҷамоати деҳоти Деҳмалик Сурайё Саидова. - Нону ҳалвопазӣ, тутаккуниву чархаккашӣ ва ҳама гуна намуди таомҳои миллиро бо маҳорат таҳия менамоянд. Дар ҳама ҷашну маросимҳое, ки дар ноҳия доир мешаванд, хосса дар Ҷашни Наврӯзи оламафрӯз бо маҳорату ҳунари хеш ба чорабиниҳо ҷилои тоза мебахшанд.

Машҳура Бурҳонова, яке аз фарзандони соҳибхона, дар як гӯшаи ҳавлӣ деги бузургеро рӯйи таҳдегии сангӣ гузошта, аз ҳезуми хушк оташ афрӯхт ва ба омода кардани оши бурида пардохт. Аз ҳотаи даруни ҳавлӣ, ки пудинаву райҳон, қаламфури булғориву дигар сабзаҷот роҳат нумӯ кардаанд, як миқдор маҳсулот чиду шуст ва ба дег партофт. Бӯйи хуши кабудиҳои тару тозаи кӯҳистон на танҳо ҳавлӣ, балки кӯчаро ҳам фаро гирифт. Даруни дег кадом маҳсулот аст?

Нахӯд, лӯбиё, райҳон, пудина, гашниз, гиёҳи газанда, шулха, шибит, кокулҷамилак ва ҳатто баргҳои гули «тоҷи хурӯсак», баргҳои лаблабуро низ меандозем. Барои болаззат шудани таом пиёзи бехӣ ва қаламфури булғориро низ майда реза карда, ба дег ҳамроҳ мекунем. Баъд тупаҳоро андохта, зуд-зуд мекобем, ки хамир ба ҳамдигар начаспад. Ягон дақиқа, ки ҷӯшид, ба табақҳои чӯбӣ мебардорем. Нонҳои гирда низ таҳия мекунем, ки аз орду обу ширу рӯған, 2 – 3 дона тухм ва хамиртуруш таркиб ёфтааст. Агар хамир беҳад серравған ояд, нонҳо аз танӯр меафтанд, аз ин рӯ, маҳсулотро мувофиқи меъёр истифода мебарем, - изҳор намуд Машҳура.

Рӯйи хони зебои тоҷиконаро, ки дар қабати дувуми бино густурда буданд, санбӯсаҳои бирёни алафӣ, ҷурғоти тару тоза, маскаҳои навакак аз чахдег бардошта, меваҳои ботароват ва шириниву нуқлу наво зеб медоданд. Рӯйи каду гиред, болаззат аст, - гуфт нафаре аз ҳозирон. Бо тааҷҷуб рӯйи дастархон чашм давонда, нишоне аз каду меҷустем, ки шояд ғизое аз он таҳия кардаанд. Соҳибхона бо табассум гуфт:

Ширро пухта, вақте ҷурғот мехобонем, рӯйи он қаймоқи зард мебандад. Азбаски рӯяш мисли ранги каду мегирад, онро «рӯйи каду» мегӯем. Бичашед, болаззат аст, - муроот намуд ӯ.

Аз рангорангии ғизоҳои кӯҳистон огаҳ шудем, хосса умочи башир бо пудинаву нозбӯ, ки аз орду об умоч молида, дар равғани зағир таф медиҳанд, об, нозбӯ, пудина ва шир ҳамроҳ карда, меҷӯшонанд. Оши сиёҳалафро бо умоч ё биринҷ таҳия менамоянд. Сиёҳалафро рӯйи тор чида, хушк карда, барои зимистон захира месозанд. Чанголӣ, тарҳалво бо равғани зард, гирдаҳои зебои равғанӣ бо арраву мухпар орододашудаву рӯяш кунҷид пошида ва даҳҳо хӯроки дигарро бонувони ин гӯшаи зебову дилрабо аз насл ба насл мепазанду ба ояндагон меомӯзонанд.

Модари хонадон Гулнорбону ҳунари дӯзандагӣ, бофандагӣ, пазандагӣ ва кулли маҳорати рӯзгордориро ба фарзандон ва набераҳояш омӯзондааст ва, агарчи овони бознишастагӣ дари ӯ кӯбидааст, ҳамоно меҳнатро шараф медонад ва бидуни он зиндагиро орӣ аз маънӣ мебинад. Ҳашт ҷигарбандашро тарбияи нек ва соҳибмаълумот намудааст, ки якеи онҳо раиси Ҷамоати деҳоти Деҳмалик мебошад. Бо ҳамсари омӯзгораш зиндагии хубу осоиштаро пушти сар намудааст. Агарчи шарики ҳаёташ чандест ба олами хомӯшон пайваст, бо дуо ва хотираҳои нек аз ӯ ёд меорад ва шукр мегӯяд, ки муддати солҳо ҳамдаму ҳамрози дилогоҳ дошт, ки сутуни хонадон, сипари боэътимоди ӯву фарзандон буд.

P.S. Вақти бозгашт ҷониби ин хонаводаи пурҳунару меҳмоннавоз бо қалби саршор аз фараҳ даст афшондем. Маҳзун аз он ки ошёни меҳреву кулбаи эҳсонеро тарк мегӯем ва даст ба дуо мебардорем, ки дарахти умрашон ғарқи гул бошаду мазрааи дар пайраҳаи умр киштаашон мудом ҳосилхез.  

                                       Ситора АШӮРОВА,

                                Душанбе - Варзоб - Душанбе