Ҳунар беҳ аз гавҳар

Суръати баланди худрав миёни кӯҳҳои сарафрозу бовиқори Варзоб насими фораму руҳнавозро аз рӯдхонаҳои ду канори роҳ ба машом мерасонд. Чӣ манзараҳои дилфиребу чӣ табиати тозарӯе дорад ин гӯшаи диёр. Мисраи шоир Лоиқи ширинкалом маро ёд меояд: «Ки туғён дорӣ дар хунам чу шири модарам, Варзоб»…

Назди бинои навсозишудаву сабзу гулпӯши МИМҲД-и ноҳия қарор гирифтем. Муовини раис, бонуе кушодарӯю фурӯтану самимӣ, аз мо, бонувони эҷодгар, хуш пазироӣ намуд ва зуд пайи иҷрои тарҳи кор пардохт, то аз навгониву дастовардҳои ин ноҳияи обшор саҳфа гардонему аз заҳмати бонувони барнодили гӯшаву канори он воқиф бошем.

Заминӣ будан ва масъулият доштанро ба чӣ сон метавон тавсиф кард, ки муовини раиси ноҳия аз оғози соати корӣ то гашти рӯз моро ҳамраҳ ва роҳбалад буд.

Дар масофаи начандон дур аз бинои идорӣ иморати якошёнаи қасри фарҳанг воқеъ аст. Агарчи начандон бузург менамояд, зебо тармимёфта ва атрофаш сабзу покиза. Миёнсаройи он ҳам озодаву хушоянду дилнишин аст. Дар ин макони марғуб бонувони деҳаҳои атроф намоиши ҳунари дастони пурэъҷози хешро созмон додаанд. Рӯйи мизҳои бо матоъҳои оҳарӣ пероста чаҳор бону дастранҷи зиёдеро ба намоиш гузоштаанд, ки ранги ба ранганд.

Мизи аввалиро Таманно Мардонова оростааст, ки намунае аз ҳунарҳои попурдӯзӣ, гулдӯзӣ, шерозадӯзӣ, қуроқдӯзӣ ва болинҳои парпариву дастанҷомҳои майдадӯзӣ ташкил медиҳанд. Ин ҳунарманди чирадаст роҳбари маҳфили «Чеварони миллӣ»-и Муассисаи таҳсилоти иловагии ноҳияи Варзоб аст. Чиҳил аъзои маҳфил, чиҳил шогирд дорад. Шогирдонаш хонандагони синфҳои 5 – 11-и МТМУ №6-уми деҳаи Зимчурӯданд, ки фориғ аз дарсҳои мактабӣ назди устоди гулдасташон мешитобанд, то нозукиҳои ҳунар омӯзанду сӯзану калоба ба даст ба эъҷозофарӣ пардозанд. 5–6 дукони зардӯзиву шерозадӯзиро омӯзгор фароҳам овардааст, то ташнагони ҳунар дӯхтани зардӯзӣ, танидани шероза, бофтани муҳраҳо, гулдӯзиву куроқдӯзӣ омӯзанд. Дар хонаҳои шогирдон низ чунин дуконҳо мавҷуданд, ки бо тавсияву ёрии омӯзгор сохта шудаанд.

Таманнобону соли панҷум аст, ки бо шогирдонаш дар тамоми намоишҳои ҳунарҳои миллӣ ширкат варзида, дар озмунҳо ҷойҳои ифтихориро молик мешаванд. Моҳи апрели соли равон шогирди ӯ Зиёдаи Баҳрулло дар озмуни «Дастони моҳир», ки дар ноҳияи Файзобод доир шуд, мақоми сеюмро сазовор гардид.

Зимчурӯд деҳаи бисёр зебову дилрабост. Духтарони ин ҷо бо ҳунармандӣ ном баровардаанд. Бо фармоиши мизоҷон армуғонҳои назаррабо таҳия намуда, аз ин ҳисоб даромад низ меёбанд, - мегӯяд омӯзгори ҳунар Таманно Мардонова.

Рӯйи мизи дигарро чодари махмалии сабзи бо нахҳои заррин гулдӯзишуда оростааст. Болои чодарро чойникпӯшҳо, рӯйкаши чойнику пиёлаҳои бо сифати аъло гулдӯзишуда оро медиҳанд.

Аҷаб дӯхти шинаму нафис доранд ин дастранҷҳо, ки маҳсули тахайюли зебоиофари омӯзгори мактаби санъати бачагонаи ноҳия Сайлӣ Содиқова мебошанд. Нуздаҳ соли умри ин бонуи соҳибпеша дар ҳунаристон сипарӣ шудаасту ба духтаракон шеваи дарзу дӯхтро омӯзондааст. Синфи ҳунарҳои мардумии ӯ моломоли сипосномаву ифтихорномаҳои ӯву шогирдон аст, ки аз озмунҳои ҳунарии ноҳия ва ҷумҳурӣ ба даст овардаанд. Дастранҷҳои 38 нафар шогирдонаш, ки босифат таҳия мешаванд, миёни сайёҳони хориҷӣ харидорони зиёд доранд. Ба гунаи мисол, харитаи Тоҷикистони аз муҳраҳо таҳияшуда, тоқиҳои гулдӯзӣ ва муҳрагӣ бо навиштаҷоти «Тоҷикистон», армуғонҳои муҳрабофӣ, маҳсулоти бофандагӣ ва ғайра, ки ба фурӯш рафта, қисме аз ҳисоби даромадро барои харидории матоъ, муҳра, ресмону нах ва дигар маҳсулоти зарурӣ сарф месозанд.

Падару модарон бағоят хурсанданд, ки духтарони онҳо вақти худро зоеъ накарда, ба шуғли судманд масруфанд. Аз пушти ҳунар дар чандин намоишҳои бузург ширкат варзидем. Шахсан гулдӯзиву чакандӯзиро бағоят дӯст медорам, чун вақте хурд будам, ба ҳунари модарам зеҳн мемондам ва тадриҷан аз ӯ ин ҳунарро омӯхтам. Аз он овон ин ҳунарро сайқал додам ва аз пушти он имрӯз соҳиби кор ва обруям, - изҳор намуд Сайлибону.

Бибираҷаб Қаҳҳорова бошад барои ҳошияи доман, гиребон, остин ва тоқӣ шерозаҳои зебо меофарад ва дар рафидадӯзӣ низ моҳир аст. Дар ҳамаи намоишҳо зеҳи зинат ва рафидаҳои «оча-бача»-аш диққати меҳмонони дохилу хориҷро сӯйи худ мекашад. Корманди қасри фарҳанг ва раиси шурои занони ин муассиса буда, дар ҳамдастӣ бо бахши занон ва оилаи МИМҲД-и ноҳия дар тамоми чорабиниҳо фаъолона ширкат меварзад ва бонувони маҳалро ба корҳои ҷамъиятӣ ташвиқ месозад.

Аввал фикр мекардам, ки рафидадӯзӣ мушкил аст, вақте ба ин ҳунар чира шудам, дарёфтам, ки кори он қадар ҳам душвор нест. Даруни рафидаро бо хас пур карда, матоъ ва пахтаи куҳна монда, болои онро боз бо як қабат матоъ рӯкаш ва нағз рӯдӯзӣ мекунанд. Дар пушти рафида бо матое дастак медӯзанд, ки доштани он осон бошад. Пахтаи куҳна барои ҳамвор шудани рафида ва осон паҳнкунии хамир ёрӣ мерасонад. Ҳоло ба ҷойи хас пунбадонаро ба кор мебарем. Пунбадонаҳоро майда кӯфта, болои матоъ пахта ва сипас, кӯфтаҳоро мегузорем. Як қабати дигар пахтаи куҳна монда, бо матоъ маҳкам дӯхта, рӯйи рафидаро бо дарзҳои калонкалон рӯдӯзӣ мекунем. Чунин рафидаҳо барои пухтани нонҳои калон, ки мо «насиба» мегӯем, басо боб аст. Ба фарзандонам ҳам ин ҳунарҳои миллиро омӯзондаам ва чунин мешуморам, ки насли калонсол бояд тамоми ҳунарҳои мардумии ба гӯшаи фаромӯшӣ рафтаро ба насли ҷавон омӯзонанд.

Дар ин намоиш маҳсулоти аз муҳраҳо бофта дар шакли гарданбанд, гӯшвор, дастпона, дастанҷом, ҳамён, банди калид ва овеза низ ҷолиби диққат буд. Ин намунаҳои ҳунари дастони Гулрафтор Ниёзова аст, ки корманди Муассисаи таҳсилоти иловагии ноҳияи Варзоб буда, дар МТМУ № 5-уми шаҳраки Такоб роҳбари маҳфили ҳунарист. Чиҳил нафар аъзои маҳфил аз ҳисоби хонандагон ҳаштнафарӣ дар панҷ гурӯҳ тақсим буда, рӯзе дусоатӣ аз устоди гулдасташон ҳунари муҳрабофӣ меомӯзанд. Ба иқрори ӯ, ду шогирдаш моҳи апрели имсол дар Озмуни ҷумҳуриявии «Тоҷикистон – Ватани азизи ман» миёни ҳунармандон ҷойҳои дувуму сеюмро ба даст оварда, соли 2024 мақоми якум ва дувумро сазовор гаштааст. Дар ҳар намоишу чорабиниҳо маҳсули дасти шогирдонаш тамошогаронро мафтун ва харидоронро атрофи ҳунари муҳракорӣ ҷамъ меорад.

Вақте 12 сол доштам, модарам чалак мерехтанду аз пилла ва пашм ресмон мересиданд. Мо болишт, ҷойпӯш, пардаҳои гулдӯзии тиреза, шерозадӯзӣ мекардем, бо чангак дастпонаҳои ҳошияҳояш турдор, ҷемпер, ҷӯробҳои помирӣ ва одии пашмӣ мебофтем. Ҳоло ҳамаи ин ҳунарҳоро ба шогирдон меомӯзонам. Шерозадӯзӣ, ки ҳоло аз байн рафтааст, заминаи онро паҳнтар – 20 бар 20 см танида, аз он ҷувздонча, телефонмонак таҳия мекунем, ки хориҷиён зуд мехаранд. Боз шерозаҳои рӯяш «Tajikistan» навишта, ки онро «букмарка» мегӯянду нӯгаш муҳрадор аст, харидорони зиёд дорад, қариб 5 – 10 ҳазор дона фармоиш мегирем. Агар хато накунам, онро даруни китоб мегузоранд. Аз соли 2001 ба шерозадӯзӣ сарукор гирифтаам ва баъде ки ин ҳунар дигар талабгор пайдо накард, аз шероза чунин армуғонҳо таҳия мекунем. Шукр, ки бо заҳмати дасти худ рӯзгор пеш мебарем ва аз чизе камбуд надорем, - иброз дошт бону Гулрафтор.

Бонувон ва ҳунари зебои онҳоро аккосӣ карда, кӯшидам, то ҷузъиёти хурдтарине сарфи назар нагардад. Гуфтаҳои бузургон: «Ҳунар беҳ аз гавҳари номдор», «Ҳунар омӯз, к-аз ҳунармандӣ - даркушоӣ кунӣ, на  дарбандӣ», «Дар ҳунар кӯш, ки зар чизе нест» ва даҳҳо каломи мавзуну зарбулмасалу мақолҳои халқӣ маро ёд омад ва бори дигар итминони комил ҳосил кардам, ки ҳунарвар ҳар куҷо сарфарозу соҳибэҳтирому тоҷвар аст.

                                              Ситора  АШӮРОВА,

                                          Душанбе - Варзоб - Душанбе